Zaprojektowane w przemyślany sposób oświetlenie w niewątpliwy sposób kreuje nastrój wnętrza, wpływa na komfort jego użytkowników i ułatwia codzienne czynności. Poza walorami estetycznymi niezwykle ważne są również koszty oświetlenia, które możemy obniżyć zarówno na etapie projektowania domu, jak i w trakcie jego użytkowania.
Obniżenie kosztów oświetlenia domu można uzyskać nie tylko poprzez wymianę tradycyjnych żarówek na nowoczesne źródła światła, planując energooszczędne oświetlenie domu lub mieszkania należy zwrócić uwagę na kilka aspektów:
– rozplanowanie stref oświetlenia w zależności od przeznaczenia pomieszczenia i specyfiki wykonywanych w nim czynności
-ergonomiczne i logiczne rozmieszczenie wyłączników światła
-odpowiedni dobór źródła światła do przeznaczenia i miejsca w przestrzeni
-użycie wielu punktów świetlnych bez używania jednej lampy centralnej.
-zastosowanie systemów automatycznego włączania i wyłączania oświetlenia
-montaż urządzeń do regulacji natężenia oświetlenia
-montaż właściwych opraw oświetleniowych
-optymalne wykorzystanie światła dziennego
-odpowiednie nawyki sprzyjające oszczędności energii.
Energooszczędne źródła światła.
Tradycyjne żarówki wykorzystują tylko 5% mocy na oświetlenie, pozostałe 95% oddawane jest w postaci ciepła. Dlatego najprostszym i dostępnym dla każdego sposobem na oszczędność energii jest zamiana tradycyjnych żarówek na energooszczędne źródła światła, wśród których największą popularnością cieszą się świetlówki, żarówki halogenowe oraz diody LED.
Świetlówki.
W domach i mieszkaniach wykorzystuje się często świetlówki nie zintegrowane (najczęściej mają kształt prostej rury – wymagają oprawy z układem stabilizującym zapłonowym) oraz najpopularniejsze świetlówki zintegrowane, czyli kompaktowe. Świetlówki kompaktowe to najprostszy zamiennik klasycznych żarówek – mogą być montowane w typowych oprawach, przeznaczonych dla klasycznych żarówek, mają małe wymiary, szeroki wybór gwintów i kształtów (podobnych do klasycznych żarówek, ale również spirali, walców czy kół), szeroki wybór barw światła (w tym również ciepłą barwę zbliżoną do tej uzyskiwanej z tradycyjnych żarówek; barwy światła emitowane przez świetlówki określane są symbolami, oznaczającymi barwy: chłodno-białą, ciepło- białą i przypominającą światło dzienne).
Świetlówki kompaktowe zużywają aż do 80% mniej energii w porównaniu do tradycyjnych żarówek, a działają nawet do 15 razy dłużej (żywotność tradycyjnej żarówki to ok. 1 000 godzin, żywotność świetlówki kompaktowej wynosi nawet do 15 000 godzin). Pamiętać jednak należy, że źle znoszą częste włączanie i wyłączanie – obniża to ich trwałość i skuteczność wykorzystania energii świetlnej – dlatego warto je montować w pomieszczeniach, w których przebywamy przez dłuższy czas, a tam gdzie światło włączane jest często i na krótko (np. toaleta, garderoba, pomieszczenia gospodarcze, piwnica, spiżarnia) zdecydować się na wybór innych źródeł światła.
Żarówki halogenowe.
W sytuacjach, kiedy nie sprawdzają się klasyczne świetlówki kompaktowe (np. gdy chcemy uzyskać spektakularne efekty wibrującego światła lub w obwodach ze ściemniaczem lub czujnikami ruchu) doskonałą alternatywą dla tradycyjnych żarówek są żarówki halogenowe. Mogą mieć kształt tradycyjnych żarówek, mogą być stosowane w identycznych oprawach (niskonapięciowe wymagają transformatora), a przy tym działają trzykrotnie dłużej i zużywają około 30% mniej energii. Dzięki temu, że dają światło podobne do światła dziennego i wiernie oddają kolory oświetlanych przedmiotów, idealne są do łazienki, garderoby, miejscowego oświetlenia toaletki czy biurka, przy którym uczą się dzieci.
Systemy oświetleniowe wykorzystujące diody elektroluminescencyjne – LED.
Najbardziej innowacyjnym źródłem światła, opartym na technologii wykorzystującej fizykę ciała stałego, są diody LED. Pierwotnie używane były głównie do oświetlenia dekoracyjnego, wraz z rozwojem technologii nastąpił ich gwałtowny rozwój i powoli wypierają inne energooszczędne źródła światła. Świetnie się sprawdzają jako ogólne oświetlenie miejsc, w których światło potrzebne jest stosunkowo długo, nawet 24 godziny na dobę. Poza bardzo długim okresem świecenia i wyjątkową trwałością cechują się wysokim stopniem energooszczędności (w porównaniu do zwykłych żarówek oszczędzają do 80 % energii), długim okresem użytkowania (do 45 000 godzin), wysoką odpornością i niezawodnością.
Mogą być stosowane również w tradycyjnych oprawach, ponieważ najnowsze lampy LED produkowane są w wymiarach popularnych gwintów tradycyjnych żarówek. Kolejną zaletą oświetlenia LED są ich fantastyczne możliwości kreowania nastroju i plastycznego wizerunku przestrzeni, dzięki ich niezrównanym możliwościom wyboru barw światła. Lampy LED sprawdzą się więc jako kolorowe węże świetlne lub kolorowe akcenty puentujące wybrane detale, ale również jako dyskretne, przytłumione oświetlenie pokoju dziecka, włączone przez całą noc.
Strefy oświetlenia.
W każdej sytuacji oświetlenie we wnętrzu w decydujący sposób buduje jego klimat i określa walory użytkowe. Atmosfera zbudowana światłem wywiera znaczący wpływ na nasze samopoczucie, daje zadowolenie z przebywania we wnętrzu. Eksperymenty oświetleniowe polegające na łączeniu i wykorzystaniu różnych źródeł, zarówno w celach praktycznych, jak i dekoracyjnych, stanowią doskonałą inspirację i zachętę do zmian w najbliższym otoczeniu. Oszczędność energii, wygodne użytkowanie i przyjazny nastrój we wnętrzu można tworzyć umiejętnie planując oświetlenie ogólne, miejscowe i dekoracyjne.
Oświetlenie ogólne.
Ma drugorzędne znaczenie z punktu widzenia kreowania złożonej przestrzeni, budowania kompozycji wnętrza, niejednolitych płaszczyzn, podkreślania form i dekoracyjnych detali, jest jednak niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania. Ma za zadanie oświetlać całe pomieszczenie w sposób jednolity oraz gwarantujący odpowiednie natężenie światła i dobrą widoczność w każdym zakamarku. Najczęściej umieszczane jest w centralnej części sufitu, choć nie jest to konieczne – najbardziej energooszczędne jest równomierne oświetlenie pomieszczenia przy użyciu wielu punktów bez używania jednej zdecydowanie zbyt mocnej, oślepiającej lampy centralnej. Lampy mogą dawać światło rozproszone lub odbite od ścian i sufitu. Oświetlenie ogólne sprawia, ze światło równomiernie rozkłada się we wnętrzu, likwiduje ostre cienie i kontrasty wywołane użyciem oświetlenia miejscowego. Jest to podstawowy rodzaj oświetlenia, najczęściej używany przez domowników, dlatego w pierwszej kolejności do niego powinniśmy zastosować energooszczędne źródła światła. Jest doskonałym tłem dla oświetlenia dekoracyjnego i miejscowego.
Oświetlenie miejscowe (kierunkowe).
Podporządkowane jest zapewnieniu właściwego natężenia światła przy wykonywaniu podstawowych czynności: nauki, czytania, prac kuchennych, czy codziennej higieny. Ma za zadanie, przy wykorzystaniu dodatkowych źródeł światła, doświetlić sfery wykonywania czynności: biurko, blat kuchenny, toaletkę czy lustro w łazience. Musi być jasne, zapewniać bardzo dobrą widoczność, równocześnie nie może jednak oślepiać – dlatego źródła światła powinny być umiejscowione w pewnej odległości od oczu, a oprawy powinny dawać światło skupione. Umiejscowienie punktów światła kierunkowego (zazwyczaj na oddzielnym obwodzie elektrycznym) jest ściśle związane z układem funkcjonalnym przestrzeni – powinno się znaleźć dokładnie tam, gdzie będą wykonywane konkretne czynności: jeżeli mamy zwyczaj czytać prasę lub książki siedząc na sofie wówczas wskazane jest doświetlenie tego miejsca lampą stojącą na podłodze lub stoliczku przy sofie. W pokoju ucznia konieczna będzie lampka stojąca na biurku, zapewniająca właściwe warunki do nauki, w łazience lub przy toaletce kinkiety umieszczone przy lustrze, zapewniające światło o barwie zbliżonej do światła dziennego, gwarantującej wykonanie starannego makijażu. W kuchni konieczne będzie doświetlenie światłem kierunkowym blatów roboczych.
Oświetlenie dekoracyjne.
Jego jedyną funkcją jest kreowanie atmosfery we wnętrzu, podkreślenie ozdobnych detali i budowanie plastycznego wizerunku pomieszczenia. Światło ma za zadanie wydobywać ciekawe elementy wnętrza, podkreślać niejednolitą fakturę i niuanse odcieni zastosowanych materiałów. Zastosowane w przemyślany i świadomy sposób może zmienić proporcje i charakter pomieszczenia, podkreślić oryginalne użylenie kamienia, szlachetny błysk stalowych balustrad, czy niuanse wypiaskowanych ornamentów na szkle. Nietypowe efekty można uzyskać łącząc barwne światło dekoracyjne z kolorami ścian, wnęk i tapet – w połączeniu z kolorowymi, gładkimi powierzchniami da zaskakujące rezultaty oraz wydobędzie i podkreśli fakturę jasnych materiałów. Światło dekoracyjne burzy monotonię wnętrza, sprawdzą się tu punktowe oprawy i paski led oraz światłowody, może być ukryte i odbijać się od płaszczyzny mebli, ścian lub sufitu. Za pomocą światła dekoracyjnego można zmieniać wizualny odbiór proporcji pomieszczenia: podświetlenie płaszczyzn horyzontalnych, półek, sufitu podwieszanego, poziomych witryn daje efekt poszerzenia i obniżenia wnętrza. Wzmocnienie podziałów wertykalnych poprzez pionowe podświetlenie kolumn, bocznych wnęk szafek, wykorzystanie lamp dających oświetlenie w kierunku góra – dół sprawia, ze pomieszczenie wydaje się być wyższe i przestronniejsze. Oświetlenie dekoracyjne jest niezbędne w dużych pomieszczeniach, w których kinkiety, podświetlenie wnęk, zaznaczenie świetlówkami liniowymi krawędzi podłogi i sufitu rozbijają monotonię przestrzeni salonu, przestronnego holu – we wnętrza otwartych utworzy płaszczyzny porządkujące wizualnie przestrzeń.
Jacek Niezgoda
ARTDESIGN architektura wnętrz
